Hát xẩm
***
Nghệ nhân hát xẩm Hà Thị Cầu, qua đời
ngày 3/3 tại nhà riêng ở Ninh Bình, thọ 86 tuổi. Bà Cầu (tên thật là Hà Thị
Năm), đã có nhiều đóng góp cho nghệ thuật hát xẩm và đã được Hội Văn nghệ dân
gian Việt Nam trao tặng danh hiệu Nghệ nhân Dân gian (25/12/2004).
Hà Thị Cầu
|
|
 |
|
Thông tin nghệ sĩ
|
|
Tên khai sinh
|
Hà Thị Cầu
|
Sinh
|
|
Mất
|
|
Nghề nghiệp
|
Hát xẩm
|
Truyền thông Việt Nam cho hay nghệ
nhân được mệnh danh là tiếng Hát Xẩm cuối cùng của thế kỷ 20 sinh tại Nam Định
trong một gia đình có ba đời hát xẩm. Báo chí tại Việt Nam nói "Mặc dù có
nhiều đóng góp và danh hiệu trong nghệ thuật Hát Xẩm nhưng tới cuối đời bà vẫn
sống cuộc đời nghèo khổ, túng thiếu".
Xẩm là một loại Dân Ca được phổ biến ở
đồng bằng và trung du Bắc Bộ. Sau này người bình dân hay lẫn lộn với những người
hát Xẩm - thường là người khiếm thị đi hát rong kiếm sống và do đó hát Xẩm còn
có thể coi là một nghề. Hát Xẩm nay đang có những nỗ lực đệ trình lên UNESCO để được công nhận là Di sản Văn hóa Thế
giới cần được bảo vệ khẩn cấp.
Những người hát xẩm ở Hải Phòng thời thuộc Pháp
Theo truyền thuyết Dân gian, ông Tổ của
Hát Xẩm là Trần Quốc Đỉnh (con Vua Thánh Tôn), vì tranh giành quyền lực nên bị
anh là Trần Quốc Toán hãm hại, chọc mù mắt, bỏ trong rừng. Vì thương cảm, Bụt
hiện ra dạy cho ông cách làm một cây đàn với dây đàn bằng dây rừng và gẩy bằng
que nứa. Trần Quốc Đĩnh dạy đàn cho những người nghèo, người khiếm thị để họ có
nghề kiếm sống. Hát Xẩm đã ra đời từ đó.. Thật ra, theo chính sử thì vua Trần
Thánh Tông không có hoàng tử tên Đĩnh hay Toán. Thái tử con vua Thánh Tông tên
là Khảm, sau lên ngôi là vua Nhân Tông; một người con nữa là Tả Thiên vương. Vì
vậy nguồn gốc Hát Xẩm là dựa trên thánh tích chứ không truy được ra trong chính
sử.
Bộ nhạc cụ đơn giản nhất để Hát Xẩm
chỉ gồm đàn nhị và sếnh. Nhóm Hát Xẩm đông người có thể dùng thêm đàn bầu, trống
mảnh và phách bàn. Để thay cho đàn nhị truyền thống, có thể dùng đàn gáo. Ngoài
ra, đàn đáy, trống cơm, sáo và thanh la cũng có thể hiện diện trong Hát xẩm.
Xẩm có hai làn điệu chính là Xẩm chợ
và Xẩm cô đào. "Hát Xẩm chợ, điệu hát mạnh, những tiếng đệm, tiếng đưa hơi
đều hát nổi tiếng bằng lời hát chính và đệm đàn bầu hay nhị với sênh phách; còn
hát Xẩm cô đào thì điệu hát dịu dàng hơn, những tiếng đệm và tiếng đưa hơi lẫn
vào lời chính, cốt giúp cho có nhiều dư âm và bắt khúc được dễ dàng. Hát xẩm cô
đào đệm đàn đáy và sênh phách, không dùng đàn bầu và nhị.". Ngoài ra xẩm
còn sử dụng nhiều làn điệu Dân ca khác của vùng đồng bằng Bắc Bộ như trống
quân, cò lả, hát ví, ru em, quan họ, chèo, ca trù... hoặc ngâm thơ các điệu bồng
mạc, sa mạc...Miền Trung và miền Nam cũng có thể loại Hát Xẩm tuy khác ngoài Bắc.
Xẩm miền Trung lấy bài bản từ ca Huế, trong khi miền Nam gọi là "nói
thơ" chẳng hạn như "nói thơ Lục Vân Tiên".
Tên bài xẩm nổi tiếng là Xẩm anh Khoá - theo tên bài Thơ của Á Nam Trần
Tuấn Khải - được hát theo điệu Xẩm
"Tiễn chân anh Khoá xuống tàu".
NNS
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Xin goi NHAN XET ve BLOG.